Καλό και Κακό! Από τα πρώτα χρόνια της ζωής μας, ακούμε αυτές τις δύο λέξεις για να μας υποδείξουν, συνήθως, τι πρέπει να κάνουμε, και ενώ το νόημα τους χτίζεται με τον καιρό, δεν παύει να χτίζεται πάνω σε αυτά που μας επιτάσσει ο κοινωνικός μας περίγυρος. Προσπαθώντας να ανοίξουμε την εικόνα και το οπτικό μας πεδίο, θα διαπιστώσουμε ότι, αυτό που σε μερικούς πολιτισμούς θεωρείται κακό, σε άλλους μπορεί να θεωρείται καλό και αντίστροφα. Έτσι, μπορούμε να φτάσουμε στο συμπέρασμα ότι η ηθική, δηλαδή αυτό που θεωρούμε καλό ή κακό φαίνεται, τουλάχιστον σε πρώτη προσέγγιση, κάτι το υποκειμενικό. Υπάρχει όμως κάτι πιο στέρεο και αναλλοίωτο, άρα και αντικειμενικό, όσο μπορεί να γίνει βέβαια, σχετικά με την ηθική; Η απορία αυτή μου γεννήθηκε όταν θυμήθηκα ότι, στα παιδικά μου χρόνια μερικές φορές αντιδρούσα στις υποδείξεις των γονέων μου, γιατί θεωρούσα κάτι «άδικο». Και από που μπορεί να ήρθε αυτή η γνώση; Σε κάθε παιδί φαίνεται να υπάρχει η έννοια του καλού και του κακού, του δίκαιου και του αδίκου, ανεξάρτητα από τις επιταγές των γονέων του. Απλά με τον καιρό μάλλον ξεχνάμε την εγγενή σημασία τους και συμμορφωνόμαστε με κάτι άλλο.Σε αυτό το κείμενο δε θα προσπαθήσω να κάνω μια κοινωνιολογική ή παιδαγωγική προσέγγιση. Αυτές θα της αφήσω σε άτομα πιο αρμόδια από μένα. Θα προσπαθήσω όμως να κάνω μια ενεργειακή - φυσική προσέγγιση. Πριν γίνει αυτό όμως ας δούμε λίγο, ποιος είναι ο ρόλος ενός συστήματος ηθικής σε ένα κοινωνικό σύνολο. Προσωπική μου άποψη είναι ότι, ο καθένας μας μέσα στην κοινωνία ωθείται να κάνει πράγματα με κίνητρο το όφελος. Θεωρώ ότι, οποιαδήποτε δράση ή και αντίδραση έχει ως πραγματικό κίνητρο αυτό. Μπορεί να ακούγεται κάπως εγωιστικό, αλλά πιστεύω ότι αν κάποιος δει με ειλικρίνεια, πέρα από σεμνοτυφίες τα πραγματικά κίνητρα μέσα στη ζωή δε θα μπορέσει να βρει άλλο. Αρχικά, αντιλαμβανόμαστε το όφελος εγωκεντρικά, ατομικά, γιατί θεωρούμε τους εαυτούς μας έξω από το περιβάλλον μας, οπότε αλληλεπιδρούμε εξαρτητικά με αυτό προσπαθώντας να πάρουμε όσο το δυνατό περισσότερα. Σε αυτό το σημείο έρχεται η ηθική να παίξει το ρόλο της, προσπαθώντας να ρυθμίσει τη ροή της ενέργειας, ώστε να γίνει αμφίδρομη. Αυτό βέβαια τις περισσότερες φορές γίνεται χωρίς συνείδηση και έτσι εμφανίζεται με τη μορφή του νόμου που επιβάλλεται...
Πως θα μπορούσαμε όμως να λειτουργήσουμε συνειδητά; Η συνειδητοποίηση γίνεται συνήθως με κάποια αποκάλυψη, που στη συγκεκριμένη περίπτωση έχει τη μορφή του συλλογικού οφέλους. Και με αυτό εννοώ, την αποκάλυψη που γίνεται μέσα στον καθένα ότι, το όφελος όλων είναι τελικά και προσωπικό όφελος. Αυτό, πολλοί από μας το παραγνωρίζουμε στη ζωή μας, γιατί έχουμε μάθει λανθασμένα, ότι το δικό μας όφελος προέρχεται απαραίτητα από το έλλειμμα κάποιου άλλου. Υπάρχουν όμως και καταστάσεις κερδίζω-κερδίζεις και όχι μόνο κερδίζω-χάνεις. Έτσι, μπορούμε και συνειδητά να κατανοήσουμε την αναγκαιότητα της αμφίδρομης ροής ενέργειας αλληλεπιδρώντας αλληλεξαρτητικά και όχι πλέον εξαρτητικά με το περιβάλλον. Δυστυχώς η σημερινή, κοινωνική δομή, μας ωθεί, μάλλον στη δεύτερη προσέγγιση της αλληλεπίδρασης και αυτό, γιατί βασίζεται στη σπανιότητα και την κατοχή των αγαθών συμπεριλαμβανομένων και των ιδεών (βλ. πνευματικά δικαιώματα), και όχι στο αμοιβαίο μοίρασμα της ενέργειας που διαθέτουμε ως όντα.
Η ηθική μας βασίζεται, στο δυτικό τουλάχιστον πολιτισμό, στο να "πάρουμε" και όχι στο να "μοιραστούμε", στην "κατοχή" και όχι στη "δημιουργία". Μια τέτοια ηθική μόνο αυτοκαταστροφική μπορεί να χαρακτηριστεί αφού προάγει τον ατομικισμό, την απληστία και τον ηδονισμό, χωρίς κανένα σεβασμό στη διαθέσιμη ενέργεια, με αποτέλεσμα την απερίσκεπτη σπατάλη της και τελική υποβάθμισή της. Η ανάπτυξή μας σήμερα καθορίζεται από το ερώτημα: "Τι είναι αυτό που βοηθά την περαιτέρω ανάπτυξη του συστήματος;". Αυτό όμως που ξεχνάμε είναι ότι είμαστε οι ίδιοι σκλάβοι του συστήματος ηθικής που έχουμε δημιουργήσει, διαιωνίζοντας με αυτόν τον τρόπο έναν φαύλο κύκλο, που έχει ως κέντρο την ποσότητα ύλης που κατέχουμε, και το μόνο που κάνει είναι να αφήνει τον άνθρωπο ανικανοποίητο. Αντίθετα, ένα εναλλακτικό ερώτημα που θα μπορούσε να μας απασχολεί είναι: "Τι είναι αυτό που προάγει τη δημιουργικότητα στον κόσμο και πως μπορεί ο καθένας, αλλά και συλλογικά να συμβάλλουμε προς αυτήν την κατεύθυνση;". Ένα τέτοιο ερώτημα λαμβάνει υπόψη του τα ενεργειακά αποθέματα που υπάρχουν.
Ένα άλλο ζήτημα, που αισθάνομαι ότι πρέπει να αναλυθεί, προκειμένου να γίνει πιο κατανοητό είναι το ζήτημα της ενέργειας. "Τι είναι η ενέργεια;". Η απάντηση μπορεί να φαντάζει προφανής, αλλά οι προσεγγίσεις είναι πολλές και συνήθως ελλιπείς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι η ενέργεια, που αναφέρθηκε και παραπάνω, δεν έχει να κάνει μόνο με την καύσιμη ύλη, που υπάρχει στον πλανήτη. Οι φυσικές επιστήμες σήμερα, έχουν δείξει ότι η ύλη και η ενέργεια είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Οτιδήποτε αντιλαμβανόμαστε ως ύλη, είναι απλώς μια συγκέντρωση ενέργειας, κατάλληλα "πακεταρισμένης". Στη φύση, οι ανταλλαγές ενέργειας μεταξύ των δομικών στοιχείων της ύλης (πρωτόνια-ηλεκτρόνια, άτομα, μόρια), μετά από αρκετές δοκιμές βέβαια, έφεραν στον πλανήτη μας την πρώτη ένδειξη ζωής: ένα μονοκύτταρο οργανισμό. Το κύτταρο ως ιδιαίτερη ενεργειακή κατασκευή, ανταλλάσσοντας ενέργεια με άλλα κύτταρα δημιούργησε αποικίες, οι οποίες εξελίχθηκαν μετά από αρκετές προσπάθειες σε ζωντανούς οργανισμούς.
Αυτό που είναι ενδιαφέρον στην παραπάνω περιγραφή, είναι ότι η όλη εξέλιξη βασίστηκε στην ανταλλαγή ενέργειας, ενώ πουθενά δεν εμφανίζεται η κατοχή ενέργειας ή η μονόπλευρη ροή ενέργειας από το ένα δομικό στοιχείο στο άλλο. Υπάρχει συνεργασία σε όλα τα επίπεδα, με αποτέλεσμα τη "δημιουργία". Μια μονόπλευρη ροή ενέργειας θα ήταν καταστροφική. Ένα παράδειγμα μονόπλευρης ροής ενέργειας, στο φυσικό κόσμο, που θα μπορούσε να περιγράψει μια τέτοια κατάσταση, είναι προφανώς η μαύρη τρύπα.
Η μαύρη τρύπα, έλκει τα πάντα, απορροφά τα πάντα. Ποτέ της δε "δίνει" αλλά μόνο "παίρνει". Συλλέγει όλη τη διαθέσιμη ενέργεια που βρίσκει στο δρόμο της. Είναι ανελέητη, στο αέναο σκούπισμά της. Όλοι μας έχουμε συναντήσει ανθρώπους, που είχαν τέτοια επίδραση πάνω μας. Ίσως ένα τέτοιο αυτοκαταστροφικό στοιχείο του ανθρώπινου χαρακτήρα, με το οποίο όλοι μπορούμε να ταυτιστούμε, είναι η μιζέρια. Επεκτείνοντας το παράδειγμα σε ομάδες ανθρώπων, μπορούμε να αναφέρουμε τις Δημόσιες Υπηρεσίες και τη γραφειοκρατία που συνεπάγονται (τουλάχιστον στην Ελλάδα!), ενώ σε μεγαλύτερη κλίμακα, τις αδηφάγες πολυεθνικές. Αυτό όμως που παρουσιάζει μάλλον το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, και αποτελεί ατομική πρόκληση, είναι οι μαύρες τρύπες του καθένα μας, δηλαδή τραύματα ή άλλες εμπειρίες που σαμποτάρουν την ελεύθερη ανταλλαγή της ενέργειας μέσα μας.
Γυρίζοντας όμως πίσω στο θέμα της Ηθικής, θα έλεγα συμπερασματικά, ότι το σύστημα αξιών σήμερα φαίνεται να έχει διαβρώσει τα ίδια της τα θεμέλια, καταδικάζοντας τα στη λήθη. Το "καλό" και το "κακό" είναι έννοιες αφηρημένες και υποκειμενικές, που σκόπιμα ή μη, θολώνουν την κρίση μας και μας βγάζουν από το μονοπάτι-σκοπό που γίνονται όλα γύρω μας, που δεν είναι άλλο από την επανένωσή μας με τη γιγαντιαία δεξαμενή ενέργειας του σύμπαντος, με την ελπίδα ότι στην πορεία έχουμε βάλει και εμείς το λιθαράκι μας για να την ανεβάσουμε σε άλλο επίπεδο. Αυτό μπορεί να γίνει έχοντας ως γνώμονα τη γνώση. Τη γνώση της ενέργειας που ρέει μέσα μας και γύρω μας, καθώς και της ευθύνης ως προς τη διαχείρισή της. Για όποιον ζητά περισσότερα δεν έχει παρά να τα αναζητήσει με συζήτηση και δημιουργική συνεργασία και θα τα βρει... βιωματικά!
deBarzak
